Dit is deel 1 van onze reeks over de Vlaamse Blue Deal
Is het water op? De aanhoudende droogte en gele gazons van deze zomer doen onze wenkbrauwen alvast fronsen. Net in deze periode lanceerde Minister van Omgeving Zuhal Demir de zogenaamde ‘Blue Deal’, een structureel plan om de droogte in Vlaanderen aan te pakken. Maar hoe goed is dat plan eigenlijk? Wat gaat de overheid doen? Wij vroegen het aan Davy Huygen, expert waternatuur. Deze blog is de eerste in een reeks van twee.
Davy, hoe droog is het momenteel in Vlaanderen en hoe komt dat?
“Historisch lage grondwaterstanden, alarmerende peilen in waterlopen en dreigende natuurbranden. Vlaanderen gaat momenteel gebukt onder een nooit geziene droogtecrisis. De oorzaak is deels klimatologisch van aard. We ervaren een vierde jaar op rij met meer verdamping dan neerslag. Daarnaast hebben we Vlaanderen stelselmatig drooggelegd door een versnelde waterafvoer, grootschalige verspilling en vernietiging van natuur. Onze drinkwatervoorziening komt stilaan in het gedrang en economische schade loert om de hoek.”
Wat is de Vlaamse overheid van plan om daaraan te doen met de Blue Deal?
“De Vlaamse regering maakt nu een eerste schijf van 75 miljoen euro vrij, in het najaar volgt nog extra budget. Het totale budget dient om een pakket aan maatregelen te realiseren. Heel veel informatie is er nog niet te vinden, maar de highlights licht ik graag even toe.”
Natte natuur
Eén van de speerpunten van het plan is het herstel van natte natuur zoals grote plassen, vochtige graslanden, moeras- en veengebieden. De laatste vijftig jaar is driekwart van onze natte natuur op de schop gegaan ten voordele van bouwprojecten of landbouwdoeleinden. Maar nu keert het tij. We zijn meer en meer gaan begrijpen dat die waterrijke terreinen - of ‘wetlands’ - fungeren als grote, natuurlijke sponzen.
Water wordt voor lange tijd vastgehouden om dat later langzaam terug vrij te geven aan de omgeving. Herinrichting van natuurtypes met een hoge waterbergingscapaciteit is de meest efficiënte manier om de verdrogingsproblematiek van Vlaanderen te counteren.
Meer leren over water? Volg een van onze gratis webinars!
Informatie over drinkwater is best verwarrend. In deze online sessie van een uur krijg je een onderbouwde uitleg over de verschillende aspecten: gezondheid, smaak, milieu en kostprijs. Bart licht zowel de situatie voor kraantjeswater, als voor flessenwater toe.
Kronkelende waterlopen
Vanaf 1950 werd massaal ingezet op het rechttrekken van beken en rivieren om (overtollig) regenwater zo snel mogelijk af te voeren en om landwinning te bekomen. Een verkeerde keuze, blijkt nu. Op die manier verliest de waterloop het contact met de aangrenzende gronden en wordt de omgeving permanent gedraineerd. Via deze ‘watersnelwegen’ stroomt het oppervlaktewater in een sneltempo richting zee. Ongeveer de helft van de natuurlijke zoetwaterreserves kan op die manier niet aangesproken worden als bron voor drinkwater.
Een belangrijke maatregel om bovenstrooms meer water vast te houden is het teruggeven van de natuurlijke kronkels aan waterlopen. Dat haalt de vaart uit de stroming, stimuleert de infiltratie van het water in de bodem en brengt opnieuw vernatting van de vallei teweeg. Gelet op de hoge verdichtingsgraad in bebouwde omgeving is het terug laten slingeren van waterlopen - of ‘hermeandering’ - niet overal in Vlaanderen toepasbaar , maar er mogen geen kansen verloren gaan op plekken in het buitengebied waar dat wel kan.
Verder heeft de Blue Deal ook nog impact op de industrie, de landbouw en lokale overheden. Daar lees je meer over in onze tweede blog.
Tussentijdse conclusie Davy over de Blue deal specifiek en de droogte in Vlaanderen algemeen?
Zoutwater is voor ons niet drinkbaar, vandaar dat de zoetwater volumes zo belangrijk zijn. Die volumes komen in toenemende mate onder druk te staan als gevolg van de hoge verhardingsgraad, de stijgende watervraag, de afwezigheid van grote (berg)rivieren en de klimaatwijziging.
De ‘Blue Deal’ van de overheid is een ambitieus 70-puntenplan om de grondwaterreserves te herstellen en om het voorradige water zo veel als mogelijk te bufferen. Dat moet ons in staat stellen om aanhoudende periodes zonder neerslag te overbruggen. Met de inzet van natuurgebaseerde oplossingen - in het buitengebied maar ook in verstedelijkte omgeving - wordt onze natuurlijke rijkdom eindelijk naar waarde geschat. Eenzelfde maatregel zoals bijvoorbeeld stadsvergroening helpt niet alleen om het droogteprobleem op te lossen, maar levert ook co-benefits op zoals het tegengaan van wateroverlast, tempering van hittestress, het vastleggen van koolstof en versterking van de lokale biodiversiteit. Deze voordelen van de natuur noemen we ook wel ‘ecosysteemdiensten’.
Benieuwd wat de blue deal in petto heeft voor de landbouw en de (bouw)industrie? Alle ‘watergebruikers’ zijn met elkaar verbonden zijn, dus ook voor jou heeft een heuse impact! Lees lustig verder.