Hoe goed is de Blue Deal, het Vlaamse waterplan? (Deel 2)

Dit is deel 2 van onze reeks over de Vlaamse Blue Deal

Maatregelen voor de natuur zijn onderdeel van de Blue Deal. Maar het beeld is veel breder dan dat. In deze blog licht Davy toe welke impact de Blue Deal zal hebben op lokale overheden, landbouwers, de industrie en de bouwsector. En dus ook op jou, want alle watergebruikers zijn aan mekaar verbonden! 

Landbouw en industrie

Vlaanderen is een kleine regio met een hoge dichtheid aan waterintensieve (agro-)industrieën zoals bijvoorbeeld chemie en groenteteelt. Maximaal inzetten op het gebruik van regenwater, hergebruik van proces- en koelwater en investeringen in bijkomende waterzuinige technieken is de weg vooruit voor beide sectoren. 

De landbouw ondervindt aan den lijve dat de klimaatwijziging extremere weersomstandigheden met zich meebrengt. Traditionele, permanente ontwatering in valleigebieden was twintig jaar geleden een goed idee, nu niet meer. Peilgestuurde drainage is een vooruitgeschoven techniek om meer (grond)water vast te houden ter hoogte van het te bewerken perceel en de omliggende zones.

Clarico-Image-Text

Maatregelen zoals de omschakeling naar slimme landbouwpraktijken en circulair watergebruik zullen ertoe leiden dat de vraag naar water door de hedendaagse ‘grootverbruikers’ daalt, hetgeen de algemene waterbeschikbaarheid in Vlaanderen ten goede komt.

Lokale overheden


Onze Vlaamse bodem heeft grote dorst. Om een gestage aanvulling van het grondwater te bewerkstelligen, is eveneens een belangrijke rol weggelegd voor steden en gemeenten. Ongeveer 17% van de totale oppervlakte van Vlaanderen bestaat vandaag de dag uit beton, steen en asfalt. Dat lijkt misschien niet zo veel, maar tijdens de laatste veertig jaar is die verharde oppervlakte maar liefst verdrievoudigd! 

Clarico-Text-Image

Onvoldoende bodeminfiltratie van regenwater is één van de belangrijkste oorzaken die geleid hebben tot de huidige droogteproblematiek. Lokale besturen worden door de regering getriggerd om openbare ruimte waar mogelijk te ontharden en kunnen daarvoor rekenen op financiële steun. Beton eruit, groen erin. 

Clarico-Image-Text

Amper 19 van de 300 Vlaamse gemeenten beschikken momenteel over een hemelwaterplan. De bestaande plannen mikken hoofdzakelijk op een zo snel mogelijke afvoer van regenwater naar de riolering om wateroverlast te voorkomen. Het wordt zaak om vanaf nu ook rekening te houden met het droogtescenario en groene bufferzones te voorzien waar het regenwater langzaam kan insijpelen. Lokale overheden worden vanaf 2024 verplicht om ambitieuze droogte- en hemelwaterplannen op te maken.

Bouwsector


Aannemers die water oppompen om de werf droog te houden, worden gevraagd om het bemalingswater buiten de werfzone maximaal te laten infiltreren in de bodem. Zo wordt de negatieve impact op het grondwaterpeil in de bredere omgeving beperkt. Die regel bestaat al, maar nog te vaak wordt een vergunning voor een uitzondering bekomen van de gemeente. Het droogteplan voorziet in de toekomst controles om te voorkomen dat het bemalingswater via de riolering geloosd wordt.

Clarico-Text-Image
Clarico-Image-Text

Regelgeving en handhaving


Naast een aangepaste regelgeving voor lokale overheden zal de wetgeving ook op andere domeinen verstrengd worden om het waterbeheer beter in kaart te brengen. Zo zullen (grote) bedrijven die vergunningen of subsidies aanvragen, vanaf 2022 onderworpen worden aan een ‘waterscan’. Het plan voorziet eveneens een meldingsplicht voor captatie uit onbevaarbare waterlopen opdat de regering een cijfer kan plakken op de hoeveelheid water die door derden wordt afgenomen. Een striktere handhaving wordt opgelegd om het waterbeleid in al zijn vormen te doen slagen.

Kortom: zie je onze watertoekomst positief in Davy? 

Naast een plan voor droogtebestrijding heeft Vlaanderen ook een ‘afschakelplan’ klaar. Bij ernstige drinkwatertekorten zal plaatselijk een afweging gemaakt worden welke sector voorrang krijgt op het beschikbare water. Hopelijk komt het niet zo ver, het is een crisismaatregel. Maar dan moeten we met z’n allen wel gaan beseffen dat stromend water uit de kraan niet (meer) zo vanzelfsprekend is.

Het is moeilijk in te schatten - zelfs op korte termijn - wat de klimaatverandering nog teweeg zal brengen. Indien de wereldwijde uitstoot van CO2 vandaag stopt, zetten de ingrijpende gevolgen zich nog decennia door. Klimaatmodellen spreken nu al over de helft minder zomerse neerslag tijdens de komende decennia. Het is dus zaak om te leren omgaan met lange periodes van droogte. De landbouw zal zichzelf moeten heruitvinden, een aantal kritische diersoorten zullen (lokaal) onherroepelijk verdwijnen en het vooropgestelde budget voor de ‘Blue Deal’ is naar alle waarschijnlijkheid niet voldoende. Niettegenstaande acht ik Vlaanderen in staat om de hoeveelheid ondiep grondwater te normaliseren en dat op een relatief gezond peil te houden. We hebben geen keuze, het gigantische reservoir onder onze voeten vormt de ideale buffer om langdurige periodes zonder regenval te doorstaan en om de drinkwaterproductie te blijven garanderen.

De tijd dat natuur bijzaak was, ligt gelukkig ver achter ons. Sinds de lockdown als gevolg van de coronacrisis vinden Vlamingen massaal hun weg naar buurtnatuur om even te ‘ontsnappen’. Steeds meer groeit het besef dat investeren in waternatuur een absolute must is om de droogte het hoofd te bieden. Onlangs ontving het Vlaamse departement Omgeving een recordaantal bezwaren tegen het gedeeltelijk verdwijnen van het waterrijke en klimaatrobuuste natuurgebied Groene Delle. “Een signaal dat we als regering niet kunnen negeren”, liet minister Demir zich ontvallen. Ik maak me sterk dat dit symbooldossier van formaat niet losgekoppeld kan worden van de ‘Blue Deal’, het cruciale waterplan dat momenteel hoog op de politieke agenda staat!

Hoe goed is de Blue Deal, het Vlaamse waterplan? (Deel 1)